Ekonomistlerden Çok Tartışılacak COVID-19 ve Karantina Raporu
Üç ekonomist tarafından yazılan ve şimdi hakem onayı almamış bir makale, COVID-19 karantinalarının vefatları neredeyse hiç azaltmadığını, fakat topluma çok büyük bir maliyet getirdiğini argüman ederek tartışmayı bir sefer daha başlatıyor.
Karantina karşıları için bu araştırma kıymetli olsa da, birçok bağımsız halk sıhhati uzmanı (ekonomistler değil sıhhat uzmanları) çalışmadaki sıkıntıları vurguladı ve bulgulara büyük kuşku ile yaklaşılması gerektiğini söyledi.
Makalenin farklı kısımları hakkında yorum yapan bilim insanları, bu raporu “garip” ve “sıkıntılı“dan başlayarak “temelden kusurlu“ya kadar pek çok farklı formda tanımladı.
Johns Hopkins Uygulamalı İktisat Enstitüsü, Global Sıhhat ve İşletme Araştırmaları Enstitüsü’nden ekonomistler, daha evvel yayınlanmış 34 çalışmanın meta tahlilini yaparak bulgularına ulaştı. Henüz hakem kontrolünden geçmeyen yahut resmi olarak yayınlanmayan tartışmalı rapor, ABD ve Avrupa’daki birinci meskende kalma karantinalarının COVID ile ilgili vefatları sırf yüzde 0,2 oranında azalttığı sonucuna vardı. Ayrıyeten, mecburî olmayan iş yerlerinin kapatılmasının “etkisiz olduğunu, sadece COVID-19 vefat oranını ortalama yüzde 2,9 oranında azalttığını” savundular. Makalede, karantina tedbirlerinin “muazzam ekonomik ve toplumsal maliyetleri” beraberinde getirdiği belirtiliyor.
Lakin birçok bilim insanı, bu meta-analizde kullanılan çalışmaların seçimini ve ayrıyeten araştırmacıların kimi çalışmalara ne kadar “ağırlık” verdiğini sorguluyor. Öncelikle bu makalenin, hastalık bulaşmasına ait araştırmaları göz arkası ettiği, bunun yerine iktisat tarafından kullanılan öteki ölümlülük istatistiksel tahlillerine odaklandığı belirtiliyor.
Bir virüsü ve insanları nasıl öldürdüğünü araştırıyorsanız, hastalık bulaşmasının dikkate alınması gereken epeyce değerli bir bilgi olduğu kesin. Örneğin, konutta kalma çağrılarının gecikmeli bir tesiri olacağını anlamak epey kıymetli: Hastaneye yatışlar ve vefatlar karantina başlar başlamaz düşmeyecek, lakin iki ya da daha fazla hafta içinde düşmesi mümkün olacaktır. Uzmanların argümanına nazaran bu çalışma, bu kıymetli sorunu fark etmekte başarısız oluyor.
Oxford Üniversitesi Bilgisayar Bilimleri Kısmı Doçenti Dr. Seth Flaxman “Güya sigara içmenin kansere neden olup olmadığını bilmek isteyerek bir küme yeni sigara içen bireye soru sormamız üzere: Sigara içmeye başlamadan evvelki gün kanser oldunuz mu? Pekala ya sonraki gün? Açıkçası, şayet bunu yapsaydık, sigara içmenin kanserle ilgisi olmadığı sonucuna varırdık fakat temel bilimi göz arkası etmiş olurduk “diyor.
Flaxman, kelamlarına şöyle devam ediyor: “Hastalık bilimi ve nedenleri karmaşıktır ve bizim için pek çok sürprizi içerir, lakin onu incelemek için uygun formüller ve uygun olmayan usuller vardır. Bu çalışma, epidemiyolojiye – yani hastalık bilimine – dayanan tüm çalışmaları kasıtlı olarak hariç tutmaktadır.“
Makalede, araştırmacıların rastgele bir “ilaç dışı zarurî müdahale” olarak tanımladığı “tecrit” tarifiyle ilgili birtakım sıkıntılar da var. Imperial College London İstatistik ve Halk Sıhhati Profesörü Samir Bhatt şunları söylüyor: “Bu, maske takma siyasetini bir karantina haline getirecektir. Bir meta-analizin kelamlık tarifiyle çelişen bir tarif kullanması garip.“
Tıpkı vakitte, farklı hükümetlerin değerli ölçüde farklı yaklaşımlar benimsediği hiçbir iki ülkenin tıpkı formda karantinaya girmediği de dikkate alınmalı.
Pek çok bilim insanı, toplumsal kısıtlamaların COVID-19’un bulaşmasını yavaşlatmaya yardımcı olmada tesirli olduğu konusunda hemfikir, fakat tahminen de başlangıçta düşünüldüğü kadar tesirli olmayabilir. Tekrar de, karantinanın tesirlerini ölçmek son derece sıkıntı ve karmaşık incelemeleri gerektiriyor…
